In alle culturen markeren we de overgang van de ene levensfase naar de andere fase met rituelen. Bij geboorte, volwassen worden, trouwen en dood, het zit vol rituelen om afscheid te nemen van de vorige fase en de nieuwe fase in te luiden. Er is geen weg terug, dat is duidelijk. In oudere culturen gaat de overgang naar volwassenheid vaak gepaard met beproevingen. Antropologen noemen deze fase de liminaliteit. En hoe gaat het met onze studenten?
Het volwassen worden valt samen met de bachelor studie. Je neemt afscheid van het gezin waarin je achttien jaar opgroeide. Je bent weg uit de fase waarin bijna alle rollen van te voren vastlagen en jij er in schuift. De overgangsfase wordt daarentegen gekenmerkt door gemeenschappen van gelijken. Je vormt met hen tijdelijk een intensieve gemeenschap. Spelenderwijs leer je de verantwoordelijkheid om onder gelijken te geven en te nemen, banden te smeden en een sociaal netwerk op te bouwen. Je bouwt aan je eigen rol daarin. Het is allemaal bedoeld om afscheid te nemen van kinderlijk gedrag en te oefenen in het nieuwe volwassen gedrag.
Onze jongeren van achttien jaar zijn meestal onzeker hoe ze zich kunnen handhaven onder de onbekende leeftijdsgenoten. Ze weten niet wat er komen gaat. Er wordt van ze verwacht dat ze oude vrienden loslaten en nieuwe vrienden maken. Zelfs jouw toekomstige partner zal er wel tussen lopen. Je beseft dat deze overgangsfase bepalend is voor de rest van je leven. Maar je weet nog helemaal niet hoe dat zal uitpakken. De docenten in jouw opleiding worden de belangrijke vertegenwoordigers van de oudere generatie.
En dan krijg je in de aanloop een Studie Keuze Gesprek. Over jouw keuze voor een bachelor opleiding. De docent tegenover jou, een vreemde, praat over jouw motivatie en competenties. Hij relateert ze aan de eisen van een beroep dat je nog niet echt kent. Hoe kan die persoon tegenover je zinvolle uitspraken over jou doen, denk je? Ik wil toch vooral weten wie mijn mede studenten worden. Kan ik mijn plek tussen hen vinden? Moet ik toch nog maar een paar jaar thuis blijven wonen? Iedereen thuis erkent als vanzelf mijn plek. En mijn moeder laat duidelijk blijken dat het beter voor me is als ik nog een tijdje thuis blijf wonen. Dat voelt veilig. Ondertussen praat de docent tegenover mij over de competenties die nodig zijn om een goede econoom te worden. Wat zijn dat eigenlijk, competenties? En heeft het iets met mij te maken?
De universiteiten en hogescholen zijn verreweg de beste relatiebureaus. Studenten oefenen zelfstandig in het opbouwen van sociale contacten. Het is de voorbereiding op de volgende 70 jaar. Ouders weten dat. Alleen de minister en de hogescholen willen het niet weten, die blijven meestal focussen op de matching tussen de competenties van de student en het beroepsprofiel. In een gesprek van 25 minuten. Zij maken de B belangrijker dan de H. En straks zullen ze teleurgesteld zijn als de Studie Keuze Gesprekken niet werken zoals zij wilden dat ze zouden moeten werken.
Deze column is geplaatst in het tijdschrift HO Management van de Staatsuitgeverij, april 2013
